YAHUDİ YUSUF

Birçoğumuz dedelerimizden; eskiden Antep’in köylerini dolaşıp kumaş satan, meşhur manifaturacı Yahudi Yusuf’u duymuşuzdur. Şakayla karışık bahsedilen bu yarı mitolojik karakter bize Antep’in unuttuğumuz bir rengi olan Yahudi cemaatini hatırlatıyor.

70’li yılların sonuna kadar Antep’te önemli bir Yahudi cemaati vardı. 1904 ve 1927 nüfus sayımlarında 759 olarak belirtilen Antep Yahudi nüfusu 1965’de 151’e ve en sonunda 1979’da ise sıfıra indi.

Yahudilerin Antep dolaylarına ilk olarak Babil Sürgünü zamanında geldiği bazı kaynaklarda belirtilse de Antep Yahudi nüfusu büyük oranda Sefarad kökenlidir çok azı Asur kralı Sanheriv tarafından zulme uğrayan ve Edot Amzirah olarak anılan doğulu cemaatlere mensuptur. Yahudi tarihi açısından önemli sayılabilecek noktalardan birisi de İsrailoğulları peygamberlerinden Hz. Yuşa’nın kabrinin Antep’te bulunmasıdır. Hz.Yuşa, Kuran-ı Kerim de Kehf suresinde bahsedilen Hz. Musa’nın Hızır (a.s.) ile buluşmasında Hz. Musa’nın yanında yardımcısı olan gençtir. Hz. Musa’nın ölümünden sonra İsrailoğullarına peygamberlik etmiştir. Bağdat ve İstanbu’da Hz.Yuşa’ya atfedilen kabirler bulunsa da Tevrat’ta verilen referanslar doğrultusunda Hz.Yuşa’nın kabrinin Halep yakınlarında olduğu düşünülmektedir. Halep yakınlarındaki Hz. Yuşa’ya atfedilmiş tek kabir Antep’te bulunduğundan bu kabirler arasında gerçeklik ihtimali en yüksek olanın Antep’teki olduğunu söyleyebiliriz.

Antep Yahudileri genellikle Müslümanlarla iyi ilişkiler ierisinde olmuştur. Fransız İşgali sırasında Antep’e Halep’ten gizlice yiyecek taşımışlardır. Rivayet edilir ki; harp zamanında Yahudilere “Siz neden şehri terk etmeyip de bizim yanımızda kalıyorsunuz?” diye soran Müslümanlara, ”Hiçbir şey yapamazsak arkanızdan ölülerinizi gömeriz.” diyerek dostluklarını göstermişlerdir.

Sizlere Yahudi Yusuf’un bir manifaturacı olduğundan bahsetmiştim. Manifaturacılık bir zamanlar Antep’teki Yahudilerin yüzde yetmişinin uğraştığı bir meslekti. Yahudiler İskenderun limanından ve Halep’ten aldıkları kumaşları getirip Antep’te satarlardı. Antep’in bugün bile önde olduğu tekstil sektörünün geçmişinde unuttuğumuz başka Yahudi Yusuflar da vardır belki.

Yahudilerin tüccar zekasını vurgulamak için halk arasında anlatılan bir hikaye de şöyledir: Bir gün bahçesinden topladığı yenidünyaları satan bir adam, Yahudi Yusuf’a yenidünya almasını söylemiş. Yenidünyayı avucuna alıp tartar gibi dikkatlice bakan Yahudi Yusuf aklı olan adam bu meyveye para vermez zira içinde meyveden çok çekirdek vardır, bu çekirdekler de meyve kısmından ağır çekmektedir. Bu meyveye para vermek pek kârsız bir ticaret olur ben de tüccar adamım kârsız iş yapmam demiştir. Bugün hala Yahudilerden bahsedilirken bu hikaye gülerek anlatılmaktadır.

Oldukça muhafazakar bir cemaat olan Antep Yahudilerinin sosyal hayatı da dini kurallar çerçevesinde şekileniyordu. Et kesimi şehita adı verilen kurallar çerçevesinde şohet (din görevlileri tarafından yetkilendirilmiş Yahudi kasap) tarafından titizlikle gerçekleştiriliyordu. Şabat günü yasaklarına katı bir şekilde uyulurdu. Öyle ki; cumartesi günü Yahudilerin ateşe el sürmesi yasak olduğundan evlerinde ateşi yakması için komşularından Müslüman bir çocuğu çağırdıkları eski anılarda anlatılmaktadır.

Geçmişte Yahudilerin en çok ikamet ettikleri yer olan ve bugün hala Yahudi mahallesi olarak anılan Karagöz mahallesi Kasap sokakta yer alan bir sinagog bulunmaktadır. Sinagog’un tam yapım tarihi bilinmemekle birlikte 19. yüzyılda inşa edildiği düşünülmektedir. İbadet yeri,midraş (Yahudilerin medresesi) veye şiva bölümünden müteşekkil bu sinagog 2013 yılında restore edilmiştir. Şu an kültür merkezi olarak hizmet vermektedir. Antep sinagogu şimdilerde cemaatsiz kalsa da, İsrail’e göçen AntepYahudileri TelAviv’de Knisil Antebim adında bir sinagog açarak oradada Antep’in adını yaşatmaya devam etmektedirler.

Kentlerin yaşanmışlıklardan getirdiği ruhuna işlenmiş sesleri vardır. Kimi zaman. taş duvarlı dar sokaklardan geçerken kimi zaman metruk bir evin yapayalnız kapılarında duyarız bu sesi.Sizde Antep’in sokaklarında gezerken ruhuna işlenmiş binlerce ses arasından “ŞALOM” sesini duyabilirsiniz belki.

# YAZARIN DİĞER YAZILARI

Yazar Kahraman Anar - Mesaj Gönder

#

göndermek için kutuyu işaretleyin

Yorum yazarak Gaziantep Pusula Gazetesi Topluluk Kuralları’nı kabul etmiş bulunuyor ve yorumunuzla ilgili doğrudan veya dolaylı tüm sorumluluğu tek başınıza üstleniyorsunuz. Yazılan yorumlardan Gaziantep Pusula Gazetesi hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz.

Haber ajansları tarafından servis edilen tüm haberler Gaziantep Pusula Gazetesi editörlerinin hiçbir editöryel müdahalesi olmadan, ajans kanallarından geldiği şekliyle yayınlanmaktadır. Sitemize ajanslar üzerinden aktarılan haberlerin hukuki muhatabı Gaziantep Pusula Gazetesi değil haberi geçen ajanstır.